Οδηγός αγοράς/εξοικονόμησης λαμπτήρων φωτισμού

Ο τεχνητός φωτισμός έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και αποτελεί σημαντική παράμετρος που επηρεάζει την κοινωνική ζωή των ανθρώπων από τη στιγμή που είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για να βελτιώσει και να αυξήσει τις καθημερινές δραστηριότητες του ανθρώπου. Πλέον όλοι θεωρούμε ότι η χρήση τεχνητού φωτισμού είναι δεδομένη και αναγκαία για την χρήση σε κλειστούς (επαγγελματικούς η μη) και δημόσιους χώρους (πλατείες, πεζόδρομους κ.α) καθώς συμβάλλει σε καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα και βελτιώνει την κοινωνική δραστηριότητα σε ένα μεγάλο βαθμό.

Σήμερα η τεχνολογία των λαμπτήρων έχει εξελιχθεί και συνεχώς εξελίσσεται. Παράγοντες όπως η κατανάλωση σε σχέση με την φωτεινή απόδοση, η ποιότητα του παραγόμενου φωτός, οι επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία κυριαρχούν στην έρευνα και την τεχνολογία των λαμπτήρων. Η πληθώρα των λαμπτήρων όσον αφορά στην ισχύ, στην απόδοση, στο είδος φωτισμού (απόχρωση, χρώμα, δείκτης χρωματικής απόδοσης, διάρκεια ζωής κλπ) αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τη σωστή επιλογή του λαμπτήρα σε σχέση με τις οπτικές ανάγκες, ανάλογα με το μελέτη φωτισμού και το επιθυμητό καλαίσθητο η μη αποτέλεσμα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας προχώρησε στη σταδιακή κατάργηση των ενεργοβόρων λαμπτήρων. Με βάση τον Κανονισμό 244/2009/ΕΚ, οι συμβατικοί/ συνηθισμένοι λαμπτήρες πυράκτωσης θα έπρεπε να καταργηθούν σταδιακά μέχρι και το τέλος του 2012 και να αντικατασταθούν με οικονομικότερους λαμπτήρες. Οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών και στην προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας. Βέβαια όπως και σε άλλους τομείς έτσι και στον φωτισμό υπάρχει σημαντική τεχνολογική πρόοδος που αναγκάζει τον τελικό χρήστη να αναθεωρήσει και να επιλέξει τον κατάλληλο τύπο λαμπτήρα ανάλογα με την χρήση και την ανάγκη που αποσκοπεί να καλύψει. Έτσι μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε του λαμπτήρες στις ακόλουθα τέσσερα βασικά είδη: ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΠΥΡΑΚΤΩΣΕΩΣ, ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΑΛΟΓΟΝΟΥ, ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ (ή ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ) και οι ΔΙΟΔΟΙ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΦΩΤΟΣ (LED). Παρακάτω θα αναλύσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε κατηγορίας και θα τα παραθέσουμε σε ένα συγκεντρωτικό πίνακα.

ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΠΥΡΑΚΤΩΣΕΩΣ 

Αποτελεί τον παλαιότερο είδος φωτισμού. Χαρακτηριστικό του απλού λαμπτήρα πυράκτωσης είναι το γεγονός ότι η παραγωγή φωτός βασίζεται στην πυράκτωση ενός νήματος (το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας ~90% χάνεται σε θερμότητα).

ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΑΛΟΓΟΝΟΥ (HALOGEN BULBS) 

Βελτιωμένοι λαμπτήρες πυράκτωσης με τεχνολογία αλογόνου με κάλυψη για υπέρυθρη ακτινοβολία, ανάλογης μορφής και ποιότητας φωτός με τους συνηθισμένους με τριπλάσιο χρόνο ζωής. Έχει δυνατότητα αυξομείωσης της έντασης εάν χρησιμοποιηθεί με οποιονδήποτε ροοστάτη.Χαρακτηριστικό του λαμπτήρα αλογόνου είναι το γεγονός ότι η παραγωγή φωτός βασίζεται στην πυράκτωση ενός νήματος και μέσα στο γυάλινο περίβλημα βρίσκονται μόρια αλογόνου.

ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ (GAS DISCHARGE LAMPS - ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ) 

Στους λαμπτήρες εκκένωσης δεν υπάρχει νήμα που πυρακτώνεται και εκπέμπει φως. Το φως παράγεται από ηλεκτρικές εκκενώσεις που προκαλούνται από διάφορα αέρια στο εσωτερικό του λαμπτήρα. Η ποιότητα και το χρώμα του φωτός που παράγει ο κάθε λαμπτήρας επηρεάζεται από τις εκάστοτε χημικές ουσίες που βρίσκονται στο εσωτερικό του (φθόριο, βολφράμιο, νάτριο, υδράργυρος, αλογόνα, κλπ) και τις συνθήκες (πίεση και θερμοκρασία) που επικρατούν μέσα στο γυάλινο περίβλημα του λαμπτήρα.

Όλοι οι λαμπτήρες εκκένωσης παράγουν το φως απευθείας από την ηλεκτρική εκκένωση αν και σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται επικαλύψεις φωσφόρου για την καλύτερη απόδοση και την υψηλότερη ποιότητα φωτός. Για την τροφοδοσία των λαμπτήρων εκκένωσης χρειάζονται συστήματα εκκίνησης για να επιτυγχάνεται η ηλεκτρική εκκένωση καθώς και να σταθεροποιείται η τάση του δικτύου μέσα στον λαμπτήρα. Οι λαμπτήρες εκκενώσεως διακρίνονται στις ακόλουθες τέσσερις κατηγορίες: 

• ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ 

Χαρακτηριστικά: φωτεινή απόδοση (140lm/watt), η διάρκεια ζωής (από 10000 ώρες μέχρι 25000 ώρες) αλλά και αυτή η κατηγορία ως επί το πλείστον έχει χαμηλό δείκτη χρωματικής απόδοσης (CRI=25) επειδή το φως που εκπέμπουν έχει περιορισμένο φάσμα

• ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΗΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ (ΑΤΜΩΝ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ, ΝΕΟΝ ΚΑΙ ΝΑΤΡΙΟΥ) 

Χαρακτηριστικά: μέχρι και 200lm/watt / 16000 ώρες / κακή χρωματική απόδοση αφού εκπέμπουν μονοχρωματική ακτινοβολία (590nm). Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των λαμπτήρων Νατρίου χαμηλής πίεσης είναι ότι αγγίζουν την μέγιστη απόδοσή τους 10 λεπτά της ώρας μετά την εκκίνησή τους.

• ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΗΣ ΑΤΜΩΝ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ ΧΑΜΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ (ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΦΘΟΡΙΣΜΟΥ) 

Χαρακτηριστικά: 15000 – 25000 ώρες και η φωτεινή απόδοση 50-60lm/watt περίπου. Ο δείκτης χρωματικής απόδοσης (δείκτης από CRI 55 μέχρι 60) σχετικά καλός για τις χρήσεις που προορίζονται οι συγκεκριμένοι λαμπτήρες (δρόμοι, εργοστάσια) και η θερμοκρασία χρώματος γύρω στους 3500°Κ.

• ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ METAΛΛIKΩN ATMΩΝ (Αλογόνου Μετάλλου) 

Χαρακτηριστικά: Η διάρκεια ζωής των λαμπτήρων είναι μεταξύ 6000 και 20000 ωρών ενώ έχουν σχετικά υψηλή φωτεινή απόδοση. Ανάλογα με τα μείγματα των χημικών ουσιών που τοποθετούνται στους σωλήνες εκκένωσης ο δείκτης χρωματικής απόδοσης διαφέρει από 70 μέχρι 90. Για τον ίδιο λόγο το φάσμα της θερμοκρασίας χρώματος κυμαίνεται από 3000°Κ (θερμό λευκό φως) έως 20000°Κ. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι σημαντικοί λόγοι που οδήγησαν τους λαμπτήρες μεταλλικών ατμών να χρησιμοποιούνται σε πάρα πολλές χρήσεις (εμπορικές, επαγγελματικές, ψυχαγωγικές). 

ΔΙΟΔΟΙ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΦΩΤΟΣ (LED) 

Οι Δίοδοι LED έχουν την ίδια αρχή λειτουργίας με το Laser γι' αυτό συνήθως εκπέμπουν μια δέσμη φωτός με μικρή διασπορά. Εκπέμπουν λευκό (πολλές και διαφορετικές θερμοκρασίες χρώματος), κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί, μπλε πράσινο φως έχοντας καλή φωτεινή απόδοση. Χρησιμοποιούνται κυρίως για φωτισμό σήμανσης και σημειακό φωτισμό δίνοντας εντυπωσιακά οπτικά αποτελέσματα. Επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό τους είναι το γεγονός ότι δεν εκπέμπουν θερμότητα και έτσι είναι κατάλληλοι για φωτισμό ευαίσθητων αντικειμένων (κυρίως σε προθήκες και ράφια) όπου η φωτεινή πηγή βρίσκεται κοντά στο φωτιζόμενο αντικείμενο. 

Τελευταία στην τεχνολογία των LED γίνονται έρευνες για την δημιουργία λαμπτήρων LED κατάλληλων για φωτισμό χώρου. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα λαμπτήρες led αντικαθιστούν τους λαμπτήρες αλογόνου σε φωτιστικά σποτ με ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Ένας σημαντικός τομέας στον αρχιτεκτονικό φωτισμό όπου χρησιμοποιούνται τα led είναι οι κρυφοί φωτισμοί (κατασκευές με γυψοσανίδες σε οροφές και τοίχους) με ταινίες led καθώς και ο φωτισμός όψεων κτιρίων.

Η αποδοτικότητα των αναφερθέντων τεχνολογιών λαμπτήρων, εν συγκρίσει με τις λυχνίες πυράκτωσης φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα όπου συγκεντρώνονται όλα τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των λαμπτήρων φωτισμού αλλά και τη δυνατότητα εξοικονόμησης που επιτυγχάνεται ανά κατηγορία. Για παράδειγμα ένας σημαντικός ποιοτικός δείκτης αποτελεί ο δείκτης χρωματικής απόδοσης (RCI), που εκφράζει την ικανότητα του λαμπτήρα να αποδίδει πιστά τα φυσικά χρώματα σε σχέση με το φυσικό φως του ήλιου (100 Ra) και μετράται με κλίμακα από 0 έως 100. Όσο ο δείκτης προσεγγίζει το 100 τόσο καλύτερης ποιότητας κρίνεται το φως του λαμπτήρα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ	ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΠΥΡΑΚΤΩΣΕΩΣ	ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΑΛΟΓΟΝΟΥ	ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ-EΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ	ΔΙΟΔΟΙ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΦΩΤΟΣ (LED)
ΕΙΔΟΣ ΦΩΤΟΣ	ΖΕΣΤΟ ΛΕΥΚΟ	ΖΕΣΤΟ ΛΕΥΚΟ	ΛΕΥΚΟ ΨΥΧΡΟ	ΜΟΝΟΧΡΩΜΑΤΙΚΟ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ (h)	έως 1000	έως 6000	έως 20000	έως 50000
ΚΟΣΤΟΣ (ΕΥΡΩ)	0,60~1,5	2~15	3~30	10~100
ΙΣΧΥΣ ΛΑΜΠΤΗΡΑ (W)	15~1000	25~2000	5~55	0,05~5
ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ (CRI)	~100 (πόλη καλή)	99 (πόλη καλή)	25~90 ( μέτρια~καλή)	>80 ( καλή)
ΦΩΤΕΙΝΗ ΙΣΧΥΣ - ΦΩΤΕΙΝΟΤΗΤΑ (Lm)	έως 10000	έως 40000	έως 14000	>10000
ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΛΑΜΠΤΗΡΑ (Lm/W)	12	25~35	30~100	<120
EΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ	-	15% έως 45%	65% έως 80%	>80%

Ένας άλλος σημαντικός ποσοτικός δείκτης αποτελεί η φωτεινή απόδοση λαμπτήρων (Lm/W). Το μέγεθος που μας δείχνει πόσο οικονομικά λειτουργεί ένας λαμπτήρας έναντι ενός άλλου είναι εκείνο της φωτεινής απόδοσης, δηλαδή πόσα lm βγάζει για κάθε Watt ηλεκτρικής Ισχύος και αποτελεί τη σωστή έκφραση της οικονομίας. Διατηρώντας την ίδια στάθμη και ποιότητα στο φωτισμό τα Lm/W καθορίζουν ποιος λαμπτήρας είναι ο πιο οικονομικός σε λειτουργία. Τέλος αναφέρουμε τον δείκτη εξοικονόμησης που επιτυγχάνεται ανά κατηγορία. Επομένως μπορούμε να κρίνουμε ποιος επιτυγχάνει μεγαλύτερη εξοικονόμηση σε σχέση με την κατανάλωση και να κάνουμε τις κατάλληλες αλλαγές σε λαμπτήρες ανάλογα με τη χρήση που θέλουμε (χώρο που θέλουμε να καλύψουμε) και την φωτεινή χρωματική απόδοση που επιθυμούμε.